KLINIK ENDODONTIYADA IRRIGATSION ERITMALAR: TURLARI, XUSUSIYATLARI VA FAOLLASHTIRISH MEXANIZMLARI
Abstrakt
Mavzuning dolzarbligi. Endodontik davolash jarayonida ildiz kanallarini samarali dezinfeksiya qilish — davolash muvaffaqiyatining asosiy omillaridan biridir. Kanallarning murakkab anatomik tuzilishi, nekrotik qatlamining hosil bo‘lishi va bakterial bioplyonkalarning mavjudligi to‘liq tozalash va dezinfeksiya qilishni murakkablashtiradi. Shu bois, irrigatsiya eritmalari va ularni faollashtirish usullarini chuqur o‘rganish dolzarbdir. Sodium gipoxlorit (NaOCl), EDTA va boshqa irrigantlarning xususiyatlari, samaradorligi va xavfsizlik darajasini aniqlash orqali optimal klinik protokollarni ishlab chiqish imkoniyati yaratiladi. Xususan, passiv ultrasonik irrigatsiya (PUI) kabi faollashtirish texnologiyalarining bioqatlamlarni yo‘qotishdagi ustunliklarini aniqlash amaliyotchi stomatologlar uchun katta ahamiyat kasb etadi. Tadqiqot materiallari va usullari. Adabiyotlar sharhi 2000–2024 yillarda chop etilgan ilmiy maqolalar tahliliga asoslanadi. Maqolalar PubMed, Scopus va Web of Science bazalaridan qidirildi. Qidiruv kalit so‘zlari “endodontik irrigatsiya”, “ildiz kanali dezinfeksiyasi”, “irrigantlarni faollashtirish” va “sodium gipoxlorit endodontikasi” bo‘ldi. Dastlab 86 maqola aniqlanib, 48 tasi mavzuga dolzarb deb topildi. Tanlash mezonlari irrigatsiya eritmalari kimyoviy tarkibi va samaradorligi, irrigatsiya protokollarining taqqoslovchi tahlili hamda irrigantlarni faollashtirish mexanizmlarini o‘z ichiga oldi. Asosiy e’tibor NaOCl, EDTA, CHX, MTAD va QMix irrigantlarining fizik-kimyoviy xususiyatlari va faollashtirish usullari (ultrasonik, sonik, lazer yordamida) tahliliga qaratildi. Tadqiqot natijalari. Sodium gipoxlorit (NaOCl) keng spektrli antimikrobiyal va to‘qima erituvchi xususiyatlari bilan “oltin standart” irrigant sifatida e’tirof etildi. 17% EDTA nekrotik qatlamni to’liq eritib tashladi. 2% xlorgeksidin uzoq muddatli antimikrobiyal ta’sir ko‘rsatdi, biroq to‘qima eritish xususiyati yo‘q. Zamonaviy MTAD va QMix eritmalari ko‘p funksiyali bo‘lib, istiqbolli natijalar ko‘rsatdi. Meta-tahlillar NaOCl va EDTA kombinatsiyasini ultrasonik faollashtirish bilan qo‘llash eng samarali natijalarni berishini ko‘rsatdi. Optimal klinik protokol sifatida NaOCl bilan boshlang‘ich irrigatsiya, 17% EDTA bilan oraliq yuvish va yakuniy NaOCl yuvish tavsiya etildi; barcha bosqichlarda ultrasonik faollashtirish qo‘llandi. Xulosa. Irrigatsiya endodontik davolash muvaffaqiyatini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. NaOCl o‘zining antimikrobiyal va to‘qima erituvchi xususiyatlari bilan asosiy irrigantdir, EDTA esa nekrotikva bakterial qatlamni olib tashlashda samarali yordamchi hisoblanadi. Faollashtirish usullari, ayniqsa ultrasonik irrigatsiya, irrigant samaradorligini oshirib, bioplyonkanini yo‘qotishda ustunlik ko‘rsatadi. Optimal protokollar NaOCl va EDTA ni ultrasonik faollashtirish bilan birlashtirish orqali maksimal dezinfeksiya va kam xavfli natijalarni ta’minlaydi.
Nashr sanasi
Mualliflar haqida
Adabiyotlar ro'yxati
Basrani, B. (2012). Endodontic irrigation: chemical disinfection of the root canal system. Springer.
Haapasalo, M., Endal, U., Zandi, H., & Coil, J. M. (2005). Eradication of endodontic infection by instrumentation and irrigation solutions. Endodontic Topics, 10(1), 77–102.
Zehnder, M. (2006). Root canal irrigants. Journal of Endodontics, 32(5), 389–398.
Siqueira, J. F., & Rôças, I. N. (2008). Clinical implications and microbiology of bacterial persistence after treatment procedures. Journal of Endodontics, 34(11), 1291–1301.
Mohammadi, Z., & Shalavi, S. (2014). Sodium hypochlorite in endodontics: an update review. International Dental Journal, 64(6), 329–341.
Byström, A., & Sundqvist, G. (1985). The antibacterial action of sodium hypochlorite and EDTA in 60 cases of endodontic therapy. International Endodontic Journal, 18(1), 35–40.
Torabinejad, M., & Walton, R. E. (2009). Endodontics: Principles and practice (4th ed.). Saunders.
Giardino, L., Ambu, E., Savoldi, E., Rimondini, R., & Debbia, E. A. (2007). Comparative evaluation of antimicrobial efficacy of sodium hypochlorite, MTAD, and tetraclean against Enterococcus faecalis biofilm. Journal of Endodontics, 33(7), 852–855.
Baumgartner, J. C., Cuenin, P. R., & Langeland, K. (1987). Efficacy of several concentrations of sodium hypochlorite for root canal debridement. Journal of Endodontics, 13(2), 59–66.
Retamozo, B., Shabahang, S., Johnson, N., Aprecio, R., & Torabinejad, M. (2010). Minimum contact time and concentration of sodium hypochlorite required to eliminate Enterococcus faecalis. Journal of Endodontics, 36(3), 520–523.
Haapasalo, M., & Ørstavik, D. (1987). In vitro infection and disinfection of dentinal tubules. Journal of Dental Research, 66(8), 1375–1379.
Hülsmann, M., & Hahn, W. (2000). Complications during root canal irrigation—literature review and case reports. International Endodontic Journal, 33(3), 186–193.
Mohammadi, Z. (2008). Chlorhexidine: Its properties and applications in endodontics. Iranian Endodontic Journal, 3(3), 113–122.
Kuruvilla, J. R., & Kamath, M. P. (1998). Antimicrobial activity of sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate against Enterococcus faecalis. Journal of Endodontics, 24(7), 472–476.
Estrela, C., Estrela, C. R., Barbin, E. L., Spanó, J. C., Marchesan, M. A., & Pécora, J. D. (2002). Mechanism of action of sodium hypochlorite. Brazilian Dental Journal, 13(2), 113–117.
Tay, F. R., Gu, L. S., Schoeffel, G. J., Wimmer, C., Susin, L., Zhang, K., & Pashley, D. H. (2010). Effect of irrigation sequence on the removal of smear layer and debris with self-adjusting file. Journal of Endodontics, 36(4), 704–708.
Plotino, G., Pameijer, C. H., Grande, N. M., & Somma, F. (2007). Ultrasonics in endodontics: a review of the literature. Journal of Endodontics, 33(2), 81–95.
van der Sluis, L. W., Versluis, M., Wu, M. K., & Wesselink, P. R. (2007). Passive ultrasonic irrigation of the root canal: a review of the literature. International Endodontic Journal, 40(6), 415–426.
Norrington, J., & Cameron, J. A. (2012). Negative pressure irrigation in endodontics: a review of efficacy. Australian Endodontic Journal, 38(2), 64–70.
Tay, F. R., Gu, L. S., Kim, J., & Pashley, D. H. (2010). Effect of EDTA and tetraclean on the smear layer and biofilm removal. Journal of Endodontics, 36(3), 536–540.
Zehnder, M., Kosicki, D., Luder, H. U., Sener, B., & Waltimo, T. (2002). Tissue-dissolution capacity and dentin-disinfection potential of hypochlorite-based irrigants. Journal of Endodontics, 28(9), 661–663.
Nielsen, B. A., & Baumgartner, J. C. (2007). Comparison of the EndoVac system to needle irrigation of root canals. Journal of Endodontics, 33(5), 611–615.
Mancini, M., Armellin, E., Casaglia, A., Cerroni, L., Cianconi, L., & Conte, G. (2013). A comparative study of smear layer removal and erosion using different irrigating solutions. Journal of Endodontics, 39(8), 993–996.
Gu, L. S., Kim, J. R., Ling, J., Choi, K. K., Pashley, D. H., & Tay, F. R. (2009). Review of contemporary irrigant agitation techniques and devices. Journal of Endodontics, 35(6), 791–804.
Alves, F. R. F., Almeida, B. M., Neves, M. A., Moreno, J. O., & Rôças, I. N. (2011). Disinfecting efficacy of high-powered lasers and ultrasonics. Journal of Endodontics, 37(9), 1272–1275.
Ordinola-Zapata, R., Bramante, C. M., Garcia, R. B., & de Andrade, F. B. (2013). The antimicrobial effect of new irrigating solutions against Enterococcus faecalis biofilm. Journal of Endodontics, 39(7), 873–877.
Siqueira, J. F., Rôças, I. N., Favieri, A., Lima, K. C., & Lopes, H. P. (2003). Chemomechanical reduction of the bacterial population in the root canal after instrumentation and irrigation. Journal of Endodontics, 29(3), 133–137.
Ahmad, M., Pitt Ford, T. R., & Crum, L. A. (1987). Ultrasonic debridement of root canals: acoustic streaming and its possible role. Journal of Endodontics, 13(10), 490–499.
Meire, M. A., De Prijck, K., Coenye, T., Nelis, H. J., & De Moor, R. J. (2012). Effectiveness of different laser systems to kill Enterococcus faecalis in aqueous suspension and in an infected tooth model. International Endodontic Journal, 45(5), 435–443.
Kandaswamy, D., Venkateshbabu, N., Porkodi, I., & Pradeep, G. (2010). Dentinal tubule disinfection with 2% chlorhexidine gel, propolis, morinda citrifolia juice, and formocresol using Enterococcus faecalis: an in vitro study. Journal of Endodontics, 36(5), 831–833.
How to Cite

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.